Co to jest samozatrudnienie i na czym polega?

Jeśli masz zawód, który umożliwia ci świadczenie usług, prędzej czy później możesz stanąć przed dylematem: szukać pracy na etat czy decydować się na samozatrudnienie? Dowiedz się, na czym polega prowadzenie działalności gospodarczej, jakie niesie szanse i zagrożenia, a przede wszystkim czym różni się od standardowej pracy na etat.

Samozatrudnienie a kwestie finansowe

Założenie działalności gospodarczej może być korzystniejsze finansowo niż umowa o pracę. W Internecie można znaleźć kalkulatory, które wyliczają zarobki samozatrudnionych na czysto, po odliczeniu wszystkich obowiązkowych składek i podatków oraz innych kosztów prowadzenia działalności.

Jak korzystać z kalkulatorów wynagrodzeń?

• Chcesz wiedzieć, ile zarobisz, jeśli twój zleceniodawca ma do wydania na twoje usługi określoną sumę? Kwotę faktury netto porównuj z całkowitym kosztem pracodawcy zatrudniającego pracownika na umowę o pracę. Pamiętaj, że to nie to samo, co wynagrodzenie brutto – całkowity koszt pracodawcy jest wyższy niż pensja brutto. Z kolei VAT doliczany do faktury jest neutralny dla zleceniodawcy będącego płatnikiem VAT (odlicza go od swojego rozliczenia podatkowego), a więc w wielu przypadkach można go pominąć przy takich porównaniach.
• Jeżeli przysługuje ci tzw. mały ZUS, czyli preferencyjne warunki opłacania składek, pamiętaj, że to potrwa tylko dwa lata. Później trzeba będzie płacić o wiele wyższe składki.
• Preferencyjne składki nie przysługują ci w sytuacji, gdy chcesz świadczyć usługi swojemu byłemu pracodawcy (na rzecz którego wykonywałeś w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej).
• Pamiętaj, że minimalne składki ZUS opłacane przez przedsiębiorców według obecnego stanu prawnego oznaczają również bardzo niską emeryturę (a także inne świadczenia, np. zasiłek macierzyński), warto zatem dodatkowo oszczędzać na emeryturę.
• Jeśli masz działalność gospodarczą, możesz włączyć do kosztów uzyskania przychodu zakupy wszystkich produktów potrzebnych ci do pracy. Daje ci to podwójną korzyść. Po pierwsze, możesz odliczyć VAT (jeśli jesteś płatnikiem tego podatku), co w praktyce oznacza, że nabywasz niezbędne ci rzeczy w cenach netto. Po drugie, większe koszty oznaczają niższy podatek dochodowy.

Etat czy samozatrudnienie? Podstawowe różnice

Kwestie finansowe to nie wszystko. Warto dowiedzieć się, czym różni się sytuacja osoby samozatrudnionej od pracownika zatrudnionego na etat w ramach umowy o pracę.

Kodeks pracy

Podstawowa różnica polega na tym, że każdy pracownik etatowy posiada szereg praw gwarantowanych przez Kodeks Pracy. Należą do nich na przykład okresy ochronne przed rozwiązaniem stosunku pracy. A zatem pracodawca nie może zwolnić kobiety w ciąży lub osoby, której do emerytury pozostały mniej niż 4 lata (z pewnymi wyjątkami).Pracownik zatrudniony na umowę o pracę może również liczyć na to, że nie będzie zarabiał mniej niż wynosi ustalona na dany rok pensja minimalna.Z kolei osoba samozatrudniona nie jest już pracownikiem, lecz samodzielnym przedsiębiorcą. W świetle prawa osoba, dla której wykonuje zlecenia, nie jest jego pracodawcą, lecz jego klientem. A zatem nie ma obowiązku zagwarantowania mu żadnych przywilejów wynikających z prawa pracy.

Własna księgowość

Kolejna ważna różnica dotyczy rozliczeń finansowych. Kiedy pracujesz na etacie, nie interesujesz się kwestiami księgowymi. Po prostu wykonujesz swoje zadania w godzinach pracy, a raz w miesiącu otrzymujesz na konto wyliczone wynagrodzenie.W przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej musisz samodzielnie prowadzić księgowość. Obowiązuje cię bowiem płacenie składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz odprowadzanie należnego podatku do urzędu skarbowego. Wiele osób prowadzących działalność gospodarczą zatrudnia w tym celu księgowych. Koszt takiej usługi zaczyna się przeważnie od 100 złotych miesięcznie.

Samozatrudnienie: umowa to podstawa

To, że jako osoba samozatrudniona nie jesteś objęty prawem pracy, nie znaczy, że stosunki pomiędzy tobą a osobą, dla której świadczysz usługi, nie będą w żaden sposób uregulowane. Warto bowiem spisać umowę dotyczącą waszej współpracy. Taka umowa jest bardzo elastyczna. Możecie wspólnie ustalić odpowiadające obu stronom warunki. Pamiętaj, aby wszystkie twoje ustalenia wynegocjowane z klientem zostały jednoznacznie opisane w umowie.Możesz wprawdzie spotkać się z argumentami, że jesteś pierwszym wykonawcą, który żąda danego zapisu. Nie przejmuj się tym – w kontrakcie tego typu mogą znaleźć się dowolne zapisy regulujące współpracę zleceniobiorcy i zleceniodawcy (oczywiście pod warunkiem, że będą zgodne z ogólnie obowiązującym prawem i zasadami współżycia społecznego).

Na co zwrócić szczególną uwagę, podpisując umowy?

• Sprawdź, czy zawarty jest w niej zapis sugerujący, że masz pracować pod czyimś kierownictwem oraz w ściśle określonym miejscu i czasie. Takie paragrafy mogą oznaczać, że ktoś chce faktycznie zatrudnić cię jak pracownika etatowego, unikając przy tym zaoferowania ci umowy o pracę.
• Pamiętaj, że jeśli posiadasz swoją działalność gospodarczą, klient nie powinien narzucać ci miejsca i czasu wykonania usług.
• Warto wiedzieć także, że z tytułu samozatrudnienia nie dotyczy cię żaden odgórnie obowiązujący okres wypowiedzenia. W praktyce oznacza to, że osoba, dla której świadczysz usługi jako przedsiębiorca, ma możliwość w każdej chwili zrezygnować ze współpracy. Rozwiązaniem będzie zawarcie w waszym kontrakcie paragrafu dotyczącego czasu wypowiedzenia umowy.

Samozatrudnienie a urlop i zwolnienie lekarskie

Jeśli masz własną działalność gospodarczą, nie przysługują ci gwarantowane prawem pracy dni wolne, takie jak na przykład urlop wypoczynkowy. Nie oznacza to jednak, że musisz być do dyspozycji przez 365 dni w roku. Może zdarzyć się, że klient z własnej woli zaproponuje ci określoną liczbę dni wolnych w roku. W takim wypadku upewnij się, czy dobrze się rozumiecie. Osoba, dla której będziesz pracował, może uznać za oczywiste, że taki urlop będzie bezpłatny. Dlatego warto wynegocjować inny zapis w umowie.Prowadząc działalność gospodarczą, możesz zatroszczyć się o to, aby w razie choroby lub powiększenia rodziny przysługiwały ci pewne świadczenia, takie jak zasiłek macierzyński oraz chorobowy. Warunkiem otrzymania takiego wsparcia finansowego jest opłacanie dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.