Na czym polega dziedziczenie ustawowe? Jaka jest kolejność dziedziczenia?

Nie wiesz, jak wygląda dziedziczenie, gdy zmarły nie pozostawił po sobie testamentu ani żadnej innej formy rozporządzania spadkiem lub zapisał bliskim tylko część swojego dobytku? Chciałbyś się upewnić, kto ma największe prawo do majątku i w jakiej kolejności się go dziedziczy? Sprawdź, na czym polega dziedziczenie ustawowe.

Z artykułudowiesz się:

1. Co to jest dziedziczenie ustawowe
2. Jaka jest kolejność dziedziczenia ustawowego
3. Dziedziczenie ustawowe po rozwodzie i w separacji
4. Dziedziczenie ustawowe w związkach nieformalnych

Co to jest dziedziczenie ustawowe?

Dziedziczenieustawowe to najczęstszy sposób dziedziczenia w Polsce. Reguluje je kodeks cywilny.Procedura zachodzi, jeśli:

• spadkodawca nie pozostawił testamentu ani innych formrozporządzania spadkiem (np. zapisu windykacyjnego czy spółek określającychzasady wstępowania spadkobierców w miejsce zmarłego wspólnika);
• testament został unieważniony;
• żadna z osób wymienionych w testamencie nie chce być spadkobiercą (wymienieni wtestamencie zrzekli się prawa do majątku).

Zgodnie z kodeksem cywilnym, z ustawy można dziedziczyć cały spadek lub jego fragment. Jeśli zmarły nie rozdysponował w testamencie wszystkich dóbr należących do jego majątku, część, która nie zostanie przekazana wyznaczonym spadkobiercom, będzie podlegać podziałowi między rodzinę spadkodawcy, zgodnie z kolejnością dziedziczenia ustawowego.

Jaka jest kolejność dziedziczenia ustawowego?

Przepisy kodeksu cywilnego (art. 931-935) dzielą spadkobierców ustawowych na następujące grupy:

- małżonek i dzieci spadkodawcy

Są oni powołani do dziedziczenia wpierwszej kolejności. Spadek po zmarłymw tym przypadku obejmuje połowę majątku wspólnego małżonków i majątek osobistyspadkodawcy, chyba że w małżeństwie była rozdzielność majątkowa, wtedyprzedmiotem dziedziczenia jest po prostu odrębny majątek zmarłego.

Dzieci(także te adoptowane i spoza związków małżeńskich) oraz mąż lub żona na ogółdziedziczą w równych częściach. Jednak w przypadku licznego potomstwa (powyżej4) prawo chroni małżonka. Kodeks cywilny określa, że nie może on otrzymać mniejniż ¼ całości spadku. W takich przypadkach mąż lub żona otrzymuje należny mufragment spadku, a pozostały majątek po zmarłym jest dzielony po równo międzydzieci.

• Jeśli którykolwiek z potomków zmarłego nie żyje, a pozostawił on po sobie własne dzieci, to dziedziczą one należną mu część. Jest między nie dzielona (po równo) ta część spadku, która należałaby się ich rodzicowi. Jeżeli dzieci spadkobiercy również nie żyją, prawo do spadku otrzymują dalsi zstępni (wnuki, a później prawnuki).

- małżonek oraz rodzice spadkodawcy

Kiedyspadkodawca nie ma potomstwa, prawa do majątku po nim należą się jego mężowilub żonie i rodzicom. Małżonkowi zawsze przypada połowa spadku. Rodzicezmarłego dzielą drugą połowę między siebie (czyli każdy z nich otrzymuje ¼majątku po zmarłym dziecku).

• Gdy nie wiadomo, kto był ojcem spadkodawcy (ojcostwo nie zostało ustalone), dziedziczą wyłącznie matka i maż lub żona zmarłego (w równych częściach).
• Jeśli zmarły nigdy nie zawarł związku małżeńskiego lub był rozwodnikiem, majątek po nim należy się wyłącznie rodzicom (także dziedziczą po połowie).
• Jeśli spadkodawca był sierotą i nie miał rodzeństwa, cały spadek przypada mężowi albo żonie.
• Gdy jedno z rodziców zmarłego również nie żyje, to część, która by mu się należała, dzielona jest między rodzeństwo zmarłego.

- małżonek i rodzeństwo spadkodawcy

Jeśli oboje rodzice spadkodawcy nie żyją (ewentualnie zrzekli się prawa spadku), mąż lub żona zmarłego dziedziczy 1/2 spadku. Druga połowa jest dzielona po równo między jego braci i siostry.

• Jeśli rodzeństwo zmarłego nie żyje, ale pozostawiło po sobie własne dzieci, to dziedziczą one jego część. Dzieli się ją po równo między wszystkich potomków. Jeśli któreś z tych dzieci także nie żyje, to na jego miejsce wchodzą jego zstępni.

- dziadkowie spadkodawcy

Dziadkowie dziedziczą w przypadku, gdy rodzice zmarłego już nie żyją i nie miał on ani małżonka, ani rodzeństwa. Ewentualnie, gdy bracia i siostry nie dożyli postępowania spadkowego i nie pozostawili po sobie żadnych zstępnych, lub gdy wszyscy oni zrzekli się prawa do majątku np. z powodu zadłużenia. W takim przypadku każdy z żyjących dziadków zmarłego dziedziczy spadek w częściach równych.

• Jeśli ktokolwiek z dziadków już umarł lub zrzekł się prawa do majątku, kolejnymi osobami dziedziczącymi są jego żyjące dzieci, a później wnuki lub prawnuki. Oznacza to, że do dziedziczenia mogą dojść wujowie, ciotki i stryjowie spadkodawcy. Gdy takowych zstępnych nie ma, część przeznaczona dla zmarłej babci lub dziadka jest dzielona po równo pomiędzy pozostałych dziadków spadkodawcy.

- pasierbowie

Pasierbowie to dzieci małżonkaspadkodawcy z innych związków (także pozamałżeńskich). Prawo do dziedziczenia zustawy przyznano im stosunkowo niedawno. Dziedziczą oni wyłącznie, gdy nie majuż innych krewnych uprawnionych do majątku po zmarłym (lub wszyscy oni zrzeklisię spadku).

• Jeśli pasierb, któremu przypadło prawo do majątku nie żyje, spadek nie trafia w ręce jegozstępnych, jak to było w przypadku dziadków czy rodzeństwa. Majątek macochy lubojczyma nie może być przekazany dzieciom i wnukom pasierbów na drodzedziedziczenia z ustawy. Jeśli jeden pasierb żyje, a drugi nie, ten pierwszyotrzyma cały majątek. Jeśli żaden pasierb nie dożył otwarcia postepowaniaspadkowego (lub wszyscy oni zrzekli się prawa do spadku), majątek przypada wudziale grupie szóstej.

- gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy lub Skarb Państwa

W przypadku braku jakichkolwiek spadkobierców z pozostałych grup (lub ich zrzeczenia się praw do spadku), majątek przypada gminie, w której mieściło się ostatnie miejsce zamieszkania zmarłego. Jeżeli nie da się ustalić takiego miejsca na terenie Rzeczypospolitej Polskiej lub zmarły przed śmiercią mieszkał za granicą, spadek trafia do Skarbu Państwa.

Dziedziczenie ustawowe po rozwodzie i w przypadku separacji

Po rozwodzie były małżonek zostajecałkowicie wyłączony z dziedziczenia ustawowego.

• Jeśli sprawa rozwodowa toczy się w momencie śmierci spadkodawcy, następuje jej natychmiastoweumorzenie i niedoszły eksmąż lub eksżona podlegają dziedziczeniu. Wyjątkiemjest sytuacja, kiedy zmarły wystąpił z żądaniem orzeczenia rozwodu z winydrugiego małżonka. Jeżeli którykolwiek z innych spadkobierców wystąpi o wydanieorzeczenia sądowego, że było to uzasadnione, niedoszły eksmałżonek straci prawodo majątku. Na wystąpienie w sprawie takiego orzeczenia mamy 6 miesięcy odmomentu, w którym dowiedzieliśmy się o otwarciu spadku. Nie więcej jednak niżrok po tym, jak został otwarty.

Separacja prawna (orzeczona sądownie) sprawia, że nie możemy dziedziczyć z ustawy. Nie wyłącza jednak z prawa do dziedziczenia testamentowego.

Dziedziczenie ustawowe w przypadku unieważnienia małżeństwa lub nieformalnych partnerów

Osoby żyjące w konkubinacie nie są objęte dziedziczeniem ustawowym. Związki nieformalne z punktu widzenia prawa nie dają żadnego prawa do dziedziczenia po sobie. Po unieważnieniu małżeństwa (zapadnięciu wyroku sądowego w tej sprawie), wyłączony małżonek także nie ma prawa do spadku z ustawy. Dopuszczalne jest unieważnienie małżeństwa i wyłączenie go z dziedziczenia ustawowego, nawet jeśli do śmierci spadkodawcy doszło w trakcie postępowania sądowego.